Przeziębienia i infekcje dróg oddechowych

Dlaczego świnki chorują tak łatwo?

Układ oddechowy świnki morskiej jest wrażliwy z kilku powodów. Zwierzęta te oddychają wyłącznie przez nos, co oznacza, że każde jego zatkanie dramatycznie utrudnia im życie. Ich drogi oddechowe są wąskie, a płuca stosunkowo niewielkie w stosunku do masy ciała. Dodatkowo świnki nie mają zdolności efektywnego kaszlu - w przypadku zalegania wydzieliny w drogach oddechowych nie potrafią jej odkrztusić. Wszystko to sprawia, że infekcje rozwijają się szybko, a nawet niewielki obrzęk błon śluzowych prowadzi do poważnych trudności w oddychaniu. Na problem nakłada się fakt, że świnki nie produkują witaminy C i są uzależnione od jej podaży w diecie. Każdy niedobór osłabia odporność, otwierając bakteriom i wirusom drogę do rozwoju choroby.

Czynniki ryzyka

Najczęściej do infekcji dochodzi w wyniku połączenia kilku niekorzystnych okoliczności. Przeciąg w mieszkaniu czy klatka ustawiona przy uchylonym oknie może wydawać się drobnostką, ale dla świnki oznacza to bezpośredni kontakt z zimnym powietrzem. Wysoka wilgotność, brudna ściółka i gromadzący się amoniak podrażniają drogi oddechowe, torując drogę patogenom. Stres związany z transportem, samotnością albo obecnością dominującego towarzysza również obniża naturalną odporność. Nie można zapominać o roli innych zwierząt - króliki, psy czy koty bywają nosicielami bakterii groźnych dla świnek. To właśnie dlatego tak istotna jest kwarantanna nowych pupili i unikanie kontaktu ze zwierzętami spoza stada.

Objawy - od przeziębienia do zapalenia płuc

Przebieg infekcji dróg oddechowych można podzielić na kilka etapów.

Objawy wczesne, które pojawiają się w ciągu pierwszych 24-48 godzin, obejmują przede wszystkim kichanie, wodnisty katar i łzawienie oczu. Świnka staje się cichsza, mniej ruchliwa i ma nieco mniejszy apetyt, ale zwykle nadal interesuje się otoczeniem.

Objawy zaawansowane są już dużo poważniejsze. Katar gęstnieje, pojawiają się ropne wydzieliny z nosa, a oddech staje się świszczący i charczący. Zwierzę wyraźnie traci na wadze, siedzi skulone, a jego sierść matowieje. Apetyt spada dramatycznie, a każda próba ruchu zdaje się być wysiłkiem.

Objawy alarmowe, czyli sygnały wymagające natychmiastowej pomocy, to oddychanie przez otwarty pyszczek, sinienie błon śluzowych, uniesiona wysoko głowa w desperackiej próbie złapania powietrza i całkowity brak reakcji na otoczenie. To oznacza, że świnka znajduje się w stanie zagrożenia życia i niezwłocznie musi trafić do lekarza.

Warto odróżniać przeziębienie od zapalenia płuc. W pierwszym przypadku dominuje wodnisty katar, kichanie i umiarkowane osłabienie. W zapaleniu płuc objawy są dużo cięższe: gęsty ropny wysięk, charczenie, silna duszność i nagły spadek masy ciała.

Patogeny odpowiedzialne za infekcje

Najczęstszymi sprawcami są bakterie. Bordetella bronchiseptica przenoszona jest często z królików i powoduje gwałtowne zapalenia płuc. Streptococcus pneumoniae odpowiada za ostre, często śmiertelne infekcje. Chlamydia caviae wywołuje choroby dróg oddechowych i zapalenie spojówek, a dodatkowo opisywana jest jako potencjalna zoonoza, czyli zagrożenie także dla ludzi. Rzadziej spotyka się zakażenia Klebsiella, Pseudomonas czy Pasteurella.

Infekcje wirusowe są mniej częste, ale również możliwe - opisywano przypadki adenowirusów czy parainfluenzawirusa. Świnki służą też w badaniach nad wirusem grypy, co dowodzi ich podatności na infekcje wirusowe. Infekcje grzybicze zdarzają się wyjątkowo rzadko i dotyczą głównie zwierząt z osłabioną odpornością, np. przy długotrwałej antybiotykoterapii.

Diagnostyka w gabinecie

Lekarz weterynarii zaczyna od badania klinicznego, czyli osłuchiwania klatki piersiowej i oceny nosa, oczu oraz ogólnego stanu zwierzęcia. W wielu przypadkach konieczne jest wykonanie radiogramu klatki piersiowej, który pozwala ocenić obecność zmian zapalnych w płucach. Przy podejrzeniu poważnej infekcji wykonuje się wymazy do badań mikrobiologicznych, a w specjalistycznych ośrodkach - badania PCR w kierunku Chlamydia caviae. W stanach ciężkich lekarz może także zlecić badania krwi, aby ocenić ogólną kondycję organizmu i wykluczyć posocznicę.

Leczenie - jakie leki i jak długo?

Podstawą są antybiotyki, ale zawsze dobierane ostrożnie. Najczęściej stosuje się enrofloksacynę, marbofloksacynę, doksycyklinę albo trimetoprim-sulfametoksazol. Leczenie trwa zwykle od 10 do 21 dni, a jego skuteczność zależy od szybkiego rozpoczęcia terapii i konsekwentnego podawania leków. Podaje się je najczęściej doustnie w formie płynów, rzadziej w iniekcjach. Podawanie penicylin i cefalosporyn jest przeciwwskazane - u świnek mogą wywołać śmiertelną enterotoksemię.

Ważnym elementem terapii jest leczenie wspomagające. Nebulizacje z soli fizjologicznej pomagają rozrzedzić wydzielinę i ułatwić oddychanie. Probiotyki chronią florę jelitową w trakcie antybiotykoterapii. Suplementacja witaminy C jest konieczna, zwykle w dawce 20-40 mg dziennie, podawanej doustnie. W ciężkich przypadkach potrzebna jest hospitalizacja, podanie tlenu i dożylne nawodnienie.

Opieka domowa i rekonwalescencja

Rola opiekuna w trakcie choroby jest nie do przecenienia. Świnka musi mieć zapewnione ciepło i spokój - pomieszczenie o stabilnej temperaturze 18-22°C, bez przeciągów. Klatka powinna być regularnie sprzątana, a ściółka sucha i miękka. Trzeba pilnować, by zwierzę jadło - każdy spadek apetytu oznacza konieczność dokarmiania strzykawką specjalną karmą ratunkową. Ważne jest codzienne ważenie świnki, bo nawet niewielki spadek masy ciała sygnalizuje pogorszenie stanu.

Powikłania

Nieleczone infekcje dróg oddechowych prowadzą do przewlekłego zapalenia płuc, powstawania ropni w klatce piersiowej, a niekiedy do posocznicy, która kończy się nagłą śmiercią. Dlatego nie wolno lekceważyć żadnych objawów - wczesna interwencja to jedyna droga do pełnego wyzdrowienia.

Profilaktyka - jak zapobiegać chorobom?

Najskuteczniejszą metodą jest unikanie czynników ryzyka. Klatka powinna stać w miejscu osłoniętym od przeciągów, z dala od okien, drzwi i klimatyzatorów. Temperatura musi być stabilna, a podłoże suche i czyste. Dieta bogata w witaminę C to absolutna podstawa, a każda nowa świnka powinna być wprowadzana do stada dopiero po okresie kwarantanny. Codzienna obserwacja i szybka reakcja na pierwsze objawy to najpewniejsza ochrona zdrowia pupila.

Kiedy to naprawdę pilne?

Są sytuacje, w których nie wolno czekać ani godziny. Oddychanie przez pyszczek, sinienie błon śluzowych, brak apetytu trwający ponad 12 godzin i widoczna duszność to objawy, które wymagają natychmiastowej wizyty u lekarza.

Podsumowanie

Infekcje dróg oddechowych u świnek morskich to problem, z którym prędzej czy później zetknie się wielu opiekunów. To, co początkowo wygląda na zwykłe kichnięcie, w krótkim czasie może przerodzić się w poważną chorobę. Wiedza o pierwszych objawach, czynnikach ryzyka, metodach leczenia i profilaktyki jest kluczem do ochrony życia i zdrowia tych delikatnych zwierząt. Świnka nie potrafi powiedzieć, że źle się czuje - to opiekun musi zauważyć sygnały i podjąć działanie.

Źródła

1. Quesenberry KE, Carpenter JW. Ferrets, Rabbits, and Rodents: Clinical Medicine and Surgery. Elsevier, 2012.
2. Mayer J., Donnelly T. Clinical Veterinary Advisor: Birds and Exotic Pets. Elsevier, 2013.
3. Orcutt C. Respiratory Diseases of Guinea Pigs. Vet Clin North Am Exot Anim Pract. 2003;6(3):513-531.
4. Okoń A, Ciechanowska P, Warchulska K, Sobczak-Filipiak M, Bielecki W. Etiologia zapaleń płuc u świnek morskich. Część I. Życie Wet. 2015;90(2):106-8..