Problemy z układem moczowym

Skąd biorą się te problemy?

Świnki różnią się od wielu innych gatunków tym, że większość kamieni w ich pęcherzu moczowym zbudowana jest z węglanu wapnia. To bardzo twardy, nierozpuszczalny w moczu związek. W praktyce oznacza to, że u tych zwierząt nie istnieje „rozpuszczanie kamieni” odpowiednią dietą czy tabletkami, jak czasem bywa u psów czy kotów. Jeśli kamień się pojawi, to sam z siebie nie zniknie. Jego powstawaniu sprzyja wiele czynników: duża zawartość wapnia w moczu, predyspozycje indywidualne, a także infekcje czy podrażnienia ściany pęcherza. Warto też wspomnieć o „piasku”, czyli o drobnych kryształkach wapnia, które odkładają się w pęcherzu. Nie są one jeszcze kamieniem, ale potrafią powodować dyskomfort, bolesne parcie na mocz i stan zapalny, a z czasem mogą być zalążkiem większego złogu.

Zapalenie pęcherza może występować niezależnie albo właśnie jako powikłanie obecności osadu czy kamienia. Bakterie mają wtedy świetne warunki do namnażania się w podrażnionym i zalegającym moczu. Sam stan zapalny też dodatkowo pogłębia problem, bo błona śluzowa staje się bardziej podatna na uszkodzenia i ból.

Jakie objawy zauważy opiekun?

Najczęściej pierwszym niepokojącym sygnałem jest dźwięk - świnka podczas oddawania moczu nagle popiskuje, przerywa czynność albo wygląda na spiętą i obolałą. Zdarza się, że zwierzę siusia częściej niż zwykle, ale tylko po kilka kropli, a każda próba wygląda na męczącą. U wielu pacjentów pojawia się też krew w moczu - czasem to tylko lekkie różowe zabarwienie, a czasem widoczne skrzepy. Świnka może również chudnąć, stracić apetyt i ogólnie być osowiała. Szczególnie u samców objawy bywają dramatyczne - kamień może utknąć w cewce moczowej i całkowicie zablokować możliwość oddania moczu. To stan zagrożenia życia, w którym liczy się każda godzina.

Dlaczego potrzebna jest diagnostyka?

Kłopot w tym, że objawy zapalenia pęcherza, obecności piasku i kamieni często wyglądają bardzo podobnie. Weterynarz nie może więc polegać tylko na opisie opiekuna, ale musi zajrzeć głębiej. Standardem jest badanie moczu - najlepiej pobranego bezpośrednio z pęcherza (to eliminuje zanieczyszczenia i pozwala zrobić posiew bakteriologiczny). Dzięki temu wiadomo, czy potrzebny jest antybiotyk, a jeśli tak - to jaki, bo zgadywanie i podawanie leku „na ślepo” często kończy się porażką. Niezwykle ważne są też badania obrazowe: RTG świetnie pokazuje kamienie zbudowane z wapnia, a USG pozwala ocenić ścianę pęcherza, obecność osadu czy drożność cewki. Dopiero komplet takich badań daje odpowiedź, co naprawdę dzieje się w układzie moczowym.

Jak wygląda leczenie?

Najważniejsze - niezależnie od przyczyny - jest zadbanie o komfort świnki. Zwierzę z problemami z pęcherzem cierpi, dlatego podawanie leków przeciwbólowych to absolutna podstawa. Jeśli dojdzie do niedożywienia lub odwodnienia, konieczne jest dokarmianie i nawadnianie - to pozwala utrzymać ogólną kondycję pacjenta.

W przypadku zapalenia pęcherza kluczowe jest leczenie antybiotykiem, ale - jak wspomnieliśmy - najlepiej dobranym na podstawie badania moczu. Czasami lekarz decyduje się na płukanie pęcherza, aby usunąć gęsty osad i bakterie. Pomocne są także proste środki: sucha, czysta ściółka w klatce i zapewnienie, że zwierzę pije odpowiednią ilość wody.

Jeśli problemem jest „piasek”, to oprócz leczenia przeciwbólowego i ewentualnych antybiotyków najważniejsze jest intensywne nawodnienie - im częściej świnka oddaje mocz, tym większa szansa, że wypłucze z siebie drobne kryształki. Do tego dochodzi odpowiednia dieta, o której powiemy za chwilę.

Najtrudniejsza sytuacja dotyczy kamieni. Tu nie ma złudzeń - większości przypadków nie da się leczyć zachowawczo. W grę wchodzi zabieg chirurgiczny, czyli otwarcie pęcherza i usunięcie kamienia. Trzeba mieć świadomość, że operacja u świnki morskiej zawsze jest ryzykowna, zwłaszcza że pacjenci trafiają na stół często już w złym stanie. Dlatego tak ważne jest przygotowanie - stabilizacja, zapewnienie odpowiedniego znieczulenia, leczenie bólu i późniejsza intensywna opieka pooperacyjna. Niestety, u wielu świnek kamienie mają tendencję do nawrotów i czasem po kilku miesiącach problem pojawia się znowu.

Dieta i profilaktyka

Opiekunowie często pytają, co mogą zrobić, żeby ich świnka nie wracała wciąż do gabinetu z tym samym problemem. Odpowiedź tkwi głównie w codziennej diecie i warunkach utrzymania. Podstawą żywienia zawsze powinno być dobrej jakości siano - najlepiej z gatunków niskowapniowych, jak tymotka. Lucerna sprawdza się tylko u młodych, rosnących świnek; u dorosłych sprzyja powstawaniu osadu. Granulat, jeśli w ogóle jest podawany, powinien być tylko dodatkiem - niewielką łyżką dziennie, a nie podstawą diety. Najważniejsze jest jednak urozmaicenie w postaci świeżych warzyw. Trzeba zachować zdrowy rozsądek - wapń jest śwince potrzebny, ale nie warto przesadzać z warzywami bardzo bogatymi w ten pierwiastek, jeśli zwierzę już miało problem z kamicą.

Ogromne znaczenie ma też woda. Powinna być zawsze świeża i podawana zarówno w misce, jak i w poidełku, bo niektóre świnki mają swoje preferencje. Im więcej świnka pije, tym lepiej przepłukuje swój pęcherz i usuwa drobny osad. Ruch również ma znaczenie - aktywna świnka częściej oddaje mocz i rzadziej dochodzi u niej do zastojów. Ważne jest też utrzymanie prawidłowej masy ciała - nadwaga zwiększa ryzyko problemów. Nie można zapominać o higienie - sucha, chłonna ściółka i częste sprzątanie ograniczają możliwość występowania infekcji bakteryjnych.

Co robić w nagłych sytuacjach?

Jeśli świnka przestaje sikać, widać, że parcie jest bezskuteczne, a ona przy tym mocno cierpi - to sytuacja krytyczna. Obturacja, czyli zablokowanie odpływu moczu, prowadzi do zatrucia organizmu i może zakończyć się śmiercią w ciągu kilkunastu godzin. W takim przypadku nie wolno czekać ani próbować leczyć samodzielnie - trzeba natychmiast jechać do lekarza.

Choroby układu moczowego u świnek

Zapalenie pęcherza

Zapalenie pęcherza to jedna z najczęstszych chorób, z jakimi trafiają do lekarzy świnki morskie. Choć wielu opiekunów utożsamia je tylko z infekcją bakteryjną, w praktyce bywa bardziej skomplikowane. W najprostszym ujęciu mamy do czynienia z sytuacją, w której delikatna błona śluzowa wyściełająca pęcherz ulega podrażnieniu i stanowi zapalnemu.

Bakterie mogą dostać się do pęcherza drogą wstępującą - z okolic odbytu i narządów płciowych. Świnki, szczególnie samice, mają krótką cewkę moczową, więc bakteriom łatwiej jest przedostać się do wnętrza układu moczowego niż np. u ludzi czy psów. Do zakażenia dochodzi zwłaszcza wtedy, gdy okolice krocza są stale wilgotne lub zabrudzone (np. przy brudnym podłożu, mokrych podkładach, otyłości czy starszym wieku). Ale infekcja może też pojawić się jako skutek uboczny innych problemów - kiedy w pęcherzu zalega osad wapienny albo powstaje kamień, błona śluzowa jest podrażniona i bardziej podatna na zasiedlenie przez bakterie.

Objawy dla opiekuna wyglądają dramatycznie, ale są bardzo podobne do innych chorób pęcherza. Świnka często popiskuje w czasie siusiania, widać u niej parcie i częste próby oddania moczu, a na podkładzie czy w kuwecie zostają plamy zabarwione na czerwono lub brunatno (to krew). Niektóre świnki zaczynają unikać ruchu, kryją się w domku, a ich futerko wokół oczu i pyska staje się bardziej „zmierzwione”, bo zwierzę nie czuje się dobrze. Brzuch przy dotyku może być napięty, a przy mocniejszym ucisku pojawia się bolesność.

Dla lekarza najważniejsze jest rozróżnienie, czy mamy do czynienia z infekcją bakteryjną, czy ze sterylnym stanem zapalnym. Samo podanie antybiotyku „na wszelki wypadek” nie zawsze rozwiązuje problem. Czasem objawy znikają na chwilę, by powrócić po kilku dniach. Dlatego kluczowe znaczenie ma badanie moczu i posiew. Najlepiej, jeśli mocz zostanie pobrany metodą cystocentezy, czyli cienką igłą bezpośrednio z pęcherza pod kontrolą USG - to bezpieczne i daje najczystszy materiał do badań. Dopiero na podstawie wyniku lekarz może dobrać skuteczny antybiotyk.

Leczenie obejmuje jednak coś więcej niż sam antybiotyk. Ponieważ zapalenie pęcherza wiąże się z bólem, zawsze konieczne jest zastosowanie leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Świnka, która odczuwa dyskomfort, przestaje się poruszać, je mniej i szybciej chudnie, co tylko pogarsza stan zdrowia. W cięższych przypadkach lekarz może zdecydować się na płukanie pęcherza - to zabieg wykonywany w znieczuleniu, który pozwala usunąć gęsty, drażniący osad i złagodzić stan zapalny.

Opiekun w domu również ma do odegrania ważną rolę. Przede wszystkim musi zadbać o to, by świnka piła dużo wody. Warto zapewnić jej zarówno poidełko, jak i miskę, bo niektóre zwierzęta mają wyraźne preferencje. Czyste, suche podłoże jest nie do przecenienia - każda wilgoć czy zabrudzenie wokół krocza zwiększa ryzyko ponownego zakażenia. Do tego dochodzi dieta bogata w dobre siano i warzywa, które wspierają nawodnienie i dostarczają witaminy C, ważnej dla odporności i kondycji błon śluzowych.

Trzeba pamiętać, że zapalenie pęcherza u świnki ma tendencję do nawrotów. Czasem zwierzę leczone raz wraca po kilku tygodniach z tymi samymi objawami. Dlatego tak ważne jest nie tylko wyleczenie bieżącego epizodu, ale też kontrola moczu po zakończonej kuracji, regularne obserwowanie świnki i szybka reakcja na najmniejsze sygnały bólu czy krwi w moczu.

Sterylne zapalenie pęcherza (sterile cystitis)

W tym przypadku objawy kliniczne wyglądają dokładnie tak, jak przy zwykłym bakteryjnym zapaleniu: świnka popiskuje przy siusianiu, widać krew w moczu, oddaje małe porcje, a nawet traci apetyt. Różnica polega na tym, że w badaniu moczu i w posiewie nie wykrywa się bakterii. Wyniki wyglądają „czysto”, a mimo to pęcherz jest w stanie zapalnym.

Przyczyną bywa przewlekłe drażnienie ściany pęcherza - właśnie przez piasek, kryształki wapnia czy gęsty osad, ale także przez zmiany w błonie śluzowej pęcherza i sposób, w jaki reaguje układ nerwowy świnki. Mówiąc prościej: pęcherz staje się przewlekle nadwrażliwy, a zwierzę cierpi, mimo że infekcji bakteryjnej tam nie ma.

To bardzo ważne rozróżnienie, bo jeśli opiekun lub lekarz zakłada z góry, że to infekcja, świnka dostaje antybiotyk… i nic się nie zmienia. Takie „nieskuteczne kuracje” to często właśnie sterylne zapalenie pęcherza. Wtedy leczenie polega przede wszystkim na łagodzeniu bólu, poprawie nawodnienia i diecie ograniczającej odkładanie się osadu, a nie na antybiotykach, które w tej sytuacji nie przyniosą efektu.

Przewlekłe sterylne zapalenie pęcherza ma tendencję do nawrotów. Świnka może przez kilka tygodni czuć się lepiej, a potem objawy wracają. To bywa frustrujące dla opiekuna, ale kluczowe jest, aby nie bagatelizować sytuacji i za każdym razem konsultować się z lekarzem, bo objawy sterylnego zapalenia i infekcji bakteryjnej są identyczne, a tylko badanie moczu i posiew pozwalają je rozróżnić.

Śródmiąższowe zapalenie pęcherza (interstitial cystitis)

W literaturze weterynaryjnej, zwłaszcza tej opartej na doświadczeniach lekarzy zajmujących się królikami i gryzoniami, coraz częściej wspomina się o tzw. interstitial cystitis, czyli śródmiąższowym zapaleniu pęcherza. To choroba odmienna od typowego zapalenia bakteryjnego czy nawet od sterylnego zapalenia związanego z osadem. Jej największą zagadką jest fakt, że nie da się wskazać jednej wyraźnej przyczyny - w badaniach nie stwierdza się ani kamieni, ani kryształków, ani bakterii, a mimo to świnka ma wszystkie objawy typowe dla problemów z pęcherzem: popiskuje przy siusianiu, mocz może być podbarwiony krwią, pojawia się częstsze oddawanie małych ilości moczu, a zwierzę staje się osowiałe.

Rozpoznanie interstitial cystitis stawia się dopiero po wykluczeniu innych chorób, czyli kiedy RTG nie pokazuje kamieni, osad nie tłumaczy objawów, a posiew moczu jest czysty. To tzw. diagnoza z wykluczenia. Najczęściej podejrzewa się, że w grę wchodzą zmiany w budowie błony śluzowej pęcherza oraz nieprawidłowe reakcje układu nerwowego - innymi słowy, pęcherz staje się przewlekle nadwrażliwy, a świnka odczuwa ból i dyskomfort mimo braku „klasycznej” przyczyny.

Choroba ma charakter przewlekły i nawrotowy. To znaczy, że świnka może przez kilka tygodni czuć się dobrze, a potem nagle objawy wracają - i tak w kółko. Bywa to frustrujące dla opiekunów, którzy po kolejnych antybiotykach nie widzą poprawy, a wręcz przeciwnie - leczenie wydaje się nie działać. Nic dziwnego, bo w tej chorobie antybiotyki nie mają zastosowania - nie ma bakterii, które można by zwalczyć.

Leczenie opiera się więc na opiece długofalowej: łagodzeniu bólu, dbaniu o nawodnienie, zmianach w diecie i środowisku świnki. Ważne jest też regularne monitorowanie stanu zwierzęcia i szybkie reagowanie na pogorszenie objawów. Celem nie jest „wyleczenie raz na zawsze”, lecz takie prowadzenie świnki, by mimo choroby mogła funkcjonować komfortowo i bez niepotrzebnego cierpienia.

Uwaga terminologiczna:
W literaturze i w praktyce weterynaryjnej spotyka się różne podejścia do pojęć sterile cystitis i interstitial cystitis. Część lekarzy używa ich zamiennie, opisując sytuację zapalenia pęcherza bez obecności bakterii. Inni traktują je rozdzielnie - jako dwa stany: sterylne zapalenie pęcherza (najczęściej wywołane drażnieniem przez osad czy kryształki wapnia) oraz śródmiąższowe zapalenie pęcherza (przewlekłe, idiopatyczne i trudniejsze w leczeniu). Niezależnie od przyjętej terminologii, w obu przypadkach kluczowe jest to, że antybiotyki nie rozwiązują problemu, a leczenie polega na łagodzeniu bólu, poprawie nawodnienia i wspieraniu pęcherza w długim okresie.

Piasek w pęcherzu

„Piasek” to potoczne określenie, którego używa wielu opiekunów i lekarzy weterynarii, kiedy w moczu świnki zaczyna odkładać się wyraźny, biały osad. W praktyce są to drobne kryształki wapnia, najczęściej węglanu wapnia, które gromadzą się w pęcherzu. Kiedy mocz wyschnie na podkładzie higienicznym albo na dnie kuwety, pozostaje po nim kredowa, biała lub żółtawa plama, czasem o konsystencji pasty do zębów. To właśnie ten charakterystyczny „nalot” budzi niepokój i często jest pierwszym sygnałem, że w pęcherzu dzieje się coś nie tak.

Samo odkładanie się wapnia w moczu u świnek nie jest niczym niezwykłym - ich organizm w naturalny sposób pozbywa się nadmiaru wapnia właśnie przez nerki. Problem zaczyna się wtedy, gdy ilość kryształków staje się na tyle duża, że nie są one w stanie wypłynąć swobodnie z moczem, tylko zalegają w pęcherzu. Wyobraźmy sobie butelkę z wodą i odrobiną piasku - jeśli piasku jest niewiele, przy każdym potrząśnięciu łatwo się go pozbyć. Ale gdy osadu zaczyna być więcej, zbija się w grudki i zostaje na dnie. Tak samo dzieje się w pęcherzu świnki - im więcej kryształków, tym trudniej je usunąć, a śluzówka pęcherza jest coraz bardziej drażniona.

Objawy, jakie widzi opiekun, często przypominają te ze zwykłego zapalenia pęcherza. Świnka zaczyna popiskiwać przy siusianiu, widać, że się męczy i oddaje mocz częściej, ale w małych porcjach. Czasem pojawia się domieszka krwi, a niektóre zwierzęta stają się apatyczne i chowają się w domku. To właśnie ten drażniący osad powoduje ból i stan zapalny. Z czasem piasek może się zbijać w większe grudki i stawać się zalążkiem kamienia - dlatego nie wolno tego objawu lekceważyć.

Leczenie opiera się na kilku filarach. Przede wszystkim na łagodzeniu bólu, bo dla świnki popiskiwanie i napięty brzuch to nie tylko dyskomfort, ale realne cierpienie, które może prowadzić do utraty apetytu i dalszych powikłań. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić antybiotyk, jeśli okaże się, że do piasku dołączyła się infekcja bakteryjna. Jednak podstawą jest poprawa nawodnienia - świnka musi pić więcej, żeby „przepłukać” swój pęcherz. Pomocne bywa podawanie wody w miseczce zamiast tylko w poidełku, a także zachęcanie do ruchu, bo aktywna świnka częściej opróżnia pęcherz.

Ogromne znaczenie ma też dieta. Piasek powstaje właśnie z nadmiaru wapnia, dlatego u dorosłych świnek powinno się unikać siana z lucerny i granulatu opartego na lucernie. Najlepsze będzie siano z traw, np. tymotki. Warzywa można podawać codziennie, ale w umiarkowanych ilościach, dbając o różnorodność, zamiast przesadzać z jednym rodzajem bogatym w wapń.

Piasek w pęcherzu to sygnał ostrzegawczy - coś, co może jeszcze uda się wypłukać i zatrzymać, zanim przekształci się w kamień. Jeśli opiekun zareaguje na tym etapie, często można uniknąć poważniejszej choroby i operacji. Ale wymaga to współpracy z lekarzem, zmiany w żywieniu i większej uwagi w codziennej obserwacji pupila.

Kamica moczowa (kamienie)

Kamica, czyli obecność kamieni w drogach moczowych, to zdecydowanie najpoważniejszy problem urologiczny, z jakim mogą zmagać się świnki morskie. Kamienie te powstają w pęcherzu, w moczowodach, a czasem w samej cewce moczowej. Mogą mieć wielkość ziarenka piasku, ale też dorastać do rozmiarów ponad centymetra i wypełniać niemal cały pęcherz. Ich twarda struktura działa jak ciało obce - drażni błonę śluzową, powoduje krwawienia, stany zapalne i ogromny ból.

W przeciwieństwie do psów czy kotów, u których część kamieni można rozpuścić specjalistyczną dietą, u świnek to niemożliwe. Ponad 90% złogów u świnek morskich zbudowanych jest z węglanu wapnia - substancji, która w moczu nie ulega rozpuszczeniu. Dlatego żadne zakwaszacze, suplementy czy „cudowne herbatki” nie pomogą. Jeśli kamień już się pojawi, to pozostaje w organizmie, dopóki nie zostanie usunięty.

Objawy kamicy przypominają te, które występują przy zapaleniu pęcherza czy obecności piasku, ale często są bardziej nasilone. Świnka popiskuje przy siusianiu, oddaje mocz częściej, widać krew lub nawet skrzepy. Zdarza się, że zwierzę nagle przestaje jeść, chowa się, siedzi skulone w kącie. Szczególnie dramatyczne sytuacje zdarzają się u samców, gdy kamień utknie w wąskiej cewce moczowej. Wtedy świnka całkowicie traci możliwość oddania moczu. To stan zagrożenia życia - w ciągu kilkunastu godzin dochodzi do gwałtownego zatrucia organizmu, pęcherz ulega rozciągnięciu, a ból jest nie do zniesienia. Takiego pacjenta trzeba natychmiast przewieźć do lekarza, bo jedyną szansą na uratowanie życia jest szybka interwencja.

Leczenie kamicy w większości przypadków oznacza zabieg chirurgiczny - tzw. cystotomię, czyli otwarcie pęcherza i usunięcie kamienia. To poważna operacja, wymagająca znieczulenia ogólnego i dużego doświadczenia lekarza. Ryzyko zawsze istnieje, bo świnki są wrażliwe, a wielu pacjentów trafia na stół już w złym stanie, odwodnionych i osłabionych bólem. Mimo to w wielu sytuacjach zabieg jest jedyną szansą. Dzięki niemu można szybko ulżyć zwierzęciu w cierpieniu i przywrócić drożność dróg moczowych.

Niestety, kamica ma tendencję do nawrotów. Nawet jeśli świnka przeszła operację i wróciła do zdrowia, po kilku miesiącach w pęcherzu może znów pojawić się kamień. Zdarza się, że opiekunowie są zmuszeni kilkakrotnie powtarzać zabieg u tego samego zwierzęcia. Dlatego tak ważna jest profilaktyka - dieta uboga w nadmiar wapnia, dobre nawodnienie, ruch, utrzymywanie czystości w klatce i regularne kontrole u lekarza. Warto też pamiętać, że świnka po przebytej kamicy powinna być obserwowana szczególnie uważnie - najmniejszy objaw bólu czy krwi w moczu to sygnał, że problem może powracać.

Kamica to choroba trudna i obciążająca zarówno dla zwierzęcia, jak i dla opiekuna. Ale dzięki szybkiej diagnostyce, właściwemu leczeniu i konsekwentnej profilaktyce można przedłużyć śwince życie i znacznie poprawić jego jakość.

Pasożyty - Encephalitozoon cuniculi a problemy z układem moczowym

Encephalitozoon cuniculi to pasożytniczy mikrosporidium, które najbardziej znane jest jako przyczyna przewlekłych chorób u królików. U tych zwierząt wywołuje zarówno zaburzenia neurologiczne (skręt szyi, oczopląs, niezborność), jak i uszkodzenia nerek czy oka (zaćma, zapalenie błony naczyniowej).

U świnek morskich choroba występuje sporadycznie i jest zdecydowanie rzadsza niż u królików. Opisy w literaturze weterynaryjnej są nieliczne, ale sugerują, że świnki mogą być nosicielami lub ulec zakażeniu, szczególnie w warunkach kontaktu z królikami. Obraz kliniczny różni się jednak od tego u królików - u świnek zdecydowanie częściej dominują objawy neurologiczne, takie jak: skręcanie głowy, utrata równowagi, drgawki, nagłe upadki. Zmiany w nerkach, mogące dawać objawy moczowe (krwiomocz, częste oddawanie moczu, niewydolność nerek), są opisywane, ale należą do rzadszych powikłań. Dlatego choroba ta nie jest uznawana za typową przyczynę problemów z układem moczowym u świnek.

Diagnostyka E. cuniculi u świnek jest trudna. Badania serologiczne, rutynowo stosowane u królików, rzadko są dostępne w praktyce dla kawii, a wynik i tak nie zawsze daje jednoznaczną odpowiedź, bo dodatni test może świadczyć o kontakcie, a nie o aktywnej chorobie. Ostateczne rozpoznanie bywa możliwe dopiero po badaniu histopatologicznym nerek lub mózgu.

Leczenie również pozostaje kwestią otwartą. U królików stosuje się fenbendazol (Panacur), czasem w połączeniu z lekami przeciwzapalnymi. U świnek morskich brak jest oficjalnych wytycznych - zdarza się, że lekarze podejmują próbę terapii fenbendazolem w dawkach analogicznych do króliczych, ale efekty są niejednoznaczne. Dlatego leczenie jest trudne i obarczone dużą niepewnością.

W praktyce klinicznej warto pamiętać, że jeśli świnka morska ma przewlekłe problemy neurologiczne lub niewyjaśnione zmiany w nerkach, a inne przyczyny zostały wykluczone, E. cuniculi można brać pod uwagę jako hipotezę, choć należy podkreślić, że jest to rzadkość. Dla opiekuna oznacza to przede wszystkim świadomość, że nie wszystkie choroby świnek da się łatwo wyjaśnić czy skutecznie leczyć, a niektóre pozostają nadal obszarem badań i pojedynczych opisów przypadków.

Kostki wapienne - niepotrzebne i wręcz szkodliwe

Choć wydaje się, że czasy kostek wapiennych dla gryzoni powinny już dawno minąć, nadal można je spotkać w wielu sklepach zoologicznych, a sprzedawcy nieraz polecają je jako „niezbędny dodatek” dla świnek morskich. W praktyce to relikt starych zaleceń, które dziś wiemy, że mogą poważnie zaszkodzić.

Świnki morskie bardzo specyficznie gospodarują wapniem. U ludzi, psów czy kotów organizm dość dobrze reguluje wchłanianie tego pierwiastka w jelitach - jeśli zjemy więcej wapnia, po prostu część zostanie wydalona z kałem. U świnek jest inaczej: one wchłaniają niemal cały wapń, który dostaną w pokarmie. Nerki muszą potem usunąć jego nadmiar, co sprawia, że mocz świnki jest naturalnie bogaty w wapń. Jeśli tego wapnia jest zdecydowanie za dużo, pojawia się osad - najpierw drobny, kredowy „piasek”, a z czasem większe złogi, czyli kamienie.

Dodanie do diety kostki wapiennej działa jak dolanie oliwy do ognia. Świnka, która i tak ma wystarczająco dużo wapnia w sianie i warzywach, dostaje skoncentrowane źródło tego pierwiastka w postaci bloku. Często nawet nie dlatego, że go potrzebuje - po prostu z nudów skubie kostkę, bo jest w jej klatce. To prowadzi do stałego przeciążenia nerek i pęcherza wapniem, a w konsekwencji zwiększa ryzyko problemów, które dla opiekuna kończą się wizytami u weterynarza, antybiotykami, a nierzadko także operacją usunięcia kamienia.

Do dziś można spotkać opinię, że kostki wapienne są „dobre na zęby”. To mit. Świnki nie ścierają zębów na twardych kamieniach, lecz na włóknistym sianie, które stanowi naturalne ścierniwo i zapewnia prawidłowe zużycie siekaczy i zębów trzonowych. Wapienna kostka nie tylko nie poprawi stanu uzębienia, ale może wręcz prowadzić do poważnych chorób pęcherza.

Warto więc pamiętać, że w przypadku świnek mniej znaczy więcej. Wapń jest im potrzebny - ale tyle, ile dostarczają w codziennej diecie: dobrym sianie, odpowiednich warzywach i niewielkiej ilości granulatu. Kostki wapienne nie tylko nie są potrzebne, ale wręcz mogą być bezpośrednią przyczyną tego, że w moczu pojawi się biały osad, a w pęcherzu rozwinie się kamica.

Witamina C a kamienie w układzie moczowym

Świnki morskie, jak wiadomo, nie potrafią same syntetyzować witaminy C i muszą ją otrzymywać z zewnątrz - z warzyw, owoców czy suplementów. To absolutnie niezbędny składnik, bez którego rozwija się szkorbut i szereg poważnych problemów zdrowotnych. Jednak coraz częściej w literaturze weterynaryjnej podkreśla się, że nadmiar witaminy C może mieć także skutki uboczne, w tym zwiększać ryzyko powstawania kamieni w drogach moczowych.

Dzieje się tak dlatego, że duże dawki witaminy C metabolizują się m.in. do szczawianów, a te mogą łączyć się z wapniem, tworząc kryształki. Choć u świnek większość kamieni to węglan wapnia (calcium carbonate), to obecność dodatkowych szczawianów czy ogólnie zakwaszenie moczu może sprzyjać odkładaniu się złogów i drażnieniu pęcherza. Nadmierna suplementacja nie tylko nie chroni przed kamicą, ale wręcz może zwiększać podatność u zwierząt z predyspozycjami.

Nie oznacza to, że należy rezygnować z witaminy C - jej niedobór jest dużo groźniejszy niż potencjalne ryzyko nadmiaru. Kluczowe jest jednak zachowanie równowagi: podawanie dawek dostosowanych do potrzeb (zwykle 20-40 mg dziennie u zdrowej świnki, a u chorych czasem więcej, ale zawsze zgodnie z zaleceniem lekarza). Warto unikać rutynowego dosypywania dużych ilości proszków czy kropli do wody „na wszelki wypadek”. Bezpieczniej jest podawać witaminę w formie świeżych warzyw oraz, jeśli trzeba, dobrze odmierzonego suplementu bez nadmiaru.

W praktyce można więc powiedzieć, że witamina C to lek „z ostrzeżeniem”: konieczna i niezastąpiona, ale w zbyt dużej ilości potencjalnie mogąca przyczynić się do problemów z układem moczowym.

Nowe metody leczenia - Cartrophen

W ostatnich latach w literaturze weterynaryjnej zaczęły pojawiać się wzmianki o stosowaniu Cartrophenu (polysulfated glycosaminoglycan, PSGAG) u świnek morskich z przewlekłymi problemami z pęcherzem, zwłaszcza w przypadku śródmiąższowego zapalenia pęcherza. Preparat ten znany jest przede wszystkim z terapii chorób zwyrodnieniowych stawów u psów, gdzie działa ochronnie na chrząstkę i zmniejsza stan zapalny. W kontekście układu moczowego jego działanie polega na wzmacnianiu i regeneracji błony śluzowej pęcherza, ograniczaniu przewlekłego stanu zapalnego i zmniejszaniu bólu.

Pierwsze doświadczenia lekarzy wskazują, że Cartrophen może poprawiać komfort życia świnek z nawracającymi problemami, zwłaszcza gdy standardowe leczenie (leki przeciwbólowe, nawodnienie, dieta) nie przynosi wystarczających efektów. Nie jest to jednak metoda rutynowa ani szeroko dostępna - wymaga ostrożności, indywidualnej oceny ryzyka i prowadzenia terapii przez lekarza z doświadczeniem w leczeniu gryzoni. Trzeba też pamiętać, że nie rozwiązuje przyczyny choroby, ale raczej wspiera organizm w łagodzeniu objawów i ochronie pęcherza przed kolejnymi nawrotami.

Warto zapamiętać

Problemy z układem moczowym u świnek morskich to nie drobnostka, ale poważne schorzenia, które mogą prowadzić do cierpienia, a nawet zagrożenia życia. Nawet pozornie niewinne sygnały - takie jak popiskiwanie przy sikaniu, częste parcie na mocz czy czerwone plamki na podkładzie - nigdy nie powinny być lekceważone. Świnka nie jest w stanie „przemówić” do swojego opiekuna, dlatego to właśnie te małe objawy są jej sposobem, by powiedzieć, że coś boli i wymaga uwagi.

Każde podejrzenie choroby układu moczowego powinno zakończyć się wizytą u lekarza i badaniami. Dopiero analiza moczu, zdjęcia RTG i badanie USG pozwalają rozróżnić, czy mamy do czynienia z infekcją bakteryjną, drażniącym osadem, czy poważną kamicą wymagającą operacji. Leczenie jest zawsze wieloetapowe i musi obejmować kontrolę bólu - bo cierpienie świnki, która nie może swobodnie oddać moczu, bywa naprawdę ogromne. W wielu przypadkach konieczne są także antybiotyki, a czasem zabieg chirurgiczny.

Nie da się całkowicie wyeliminować ryzyka chorób pęcherza, ale można je bardzo zmniejszyć dzięki odpowiedniej profilaktyce. Dobre siano, przemyślana dieta warzywna, dostęp do świeżej wody w kilku miejscach, ruch i czysta, sucha ściółka - to fundamenty, które realnie chronią zdrowie świnki. Trzeba jednak pamiętać, że część zwierząt ma indywidualne predyspozycje i u nich problemy mogą powracać mimo najlepszej opieki. Wtedy szczególnie ważna staje się szybka reakcja na pierwsze objawy i regularne kontrole.

Ostatecznie kluczem jest czujność i troska opiekuna. To właśnie codzienna obserwacja - dostrzeżenie, że pupil inaczej się zachowuje, że unika ruchu, że jego mocz wygląda inaczej - pozwala uratować śwince zdrowie, a czasem nawet życie.

Bibliografia

1. Edell AS, Vella DG, Sheen JC, Carotenuto SE, McKee T, Bergman PJ. Retrospective analysis of risk factors, clinical features, and prognostic indicators for urolithiasis in guinea pigs: 158 cases (2009-2019). Journal of the American Veterinary Medical Association. 2022;260(S2):S95-S100. DOI: 10.2460/javma.21.09.0421
2. Behrens KN, Cray MT, Noonan B. Risk factors, complications, and outcomes of cystotomy in guinea pigs: 25 cases (2010-2023). Journal of the American Veterinary Medical Association. 2024 (print 2025);263(2):178-183. DOI: 10.2460/javma.24.08.0558
3. Hawkins MG, Ruby AL, Drazenovich TL, Westropp JL. Composition and characteristics of urinary calculi from guinea pigs. Journal of the American Veterinary Medical Association. 2009;234(2):214-220. DOI: 10.2460/javma.234.2.214
4. Azevedo S, O’Malley B, Greene C, Moran H, Magalhães TR, Queiroga FL. Lower urinary tract diseases in guinea pigs: a 14‑year retrospective study (2004-2018). Animals (Basel). 2022;13(1):112. DOI: 10.3390/ani13010112
5. Rooney TA et al. The association between bloodwork, signalment, and… (fragmentary title, 2021) urolithiasis common and life-threatening in pet guinea pigs. Źródło ScienceDirect, 2021
6. RVC Exotics Service (Royal Veterinary College). Guinea‐pig Urolithiasis Diet Advice sheet. Beaumont Sainsbury Animal Hospital, RVC. około 2021. - praktyczne wytyczne dotyczące diety i profilaktyki urolitiazy u świnek morskich
7. Mancinelli E. Urolithiasis in guinea pigs. Vet Times, 12 września 2016 - przegląd kliniczno‑patofizjologiczny i dieta
8. Hoefer HL. Urolithiasis in rabbits and guinea pigs. CAB International Digital Library, 2006 - omówienie czynników ryzyka i patogenezy