Czy koszatniczki potrzebują witaminy D?

Czym jest witamina D i za co odpowiada?

Witamina D to grupa związków chemicznych rozpuszczalnych w tłuszczach, które wpływają m.in. na gospodarkę wapniowo-fosforanową, funkcjonowanie układu odpornościowego oraz mineralizację kości. Najważniejsze jej formy to:

• Witamina D2 (ergokalcyferol) - pochodzenia roślinnego lub grzybowego,
• Witamina D3 (cholekalcyferol) - syntetyzowana w skórze pod wpływem promieniowania UVB lub dostarczana z pokarmem pochodzenia zwierzęcego.

Organizm przekształca witaminę D w aktywną formę (kalcytriol), która wpływa na wchłanianie wapnia w jelitach. Jej niedobór może prowadzić do demineralizacji kości (krzywicy u młodych, osteomalacji u dorosłych), osłabienia mięśni, a nawet problemów neurologicznych. Ale uwaga - nadmiar tej witaminy również może być niebezpieczny.

Koszatniczki a witamina D: co mówi natura?

Koszatniczki (Octodon degus) pochodzą z suchych, górzystych rejonów Chile, gdzie są aktywne głównie w ciągu dnia. Jako zwierzęta dziennes mają w naturalnych warunkach dostęp do słońca i, podobnie jak większość ssaków, potrafią syntetyzować witaminę D3 w skórze pod wpływem promieniowania UVB. Ich naturalna dieta jest bardzo uboga w tłuszcz i niemal całkowicie roślinna - co oznacza, że dostarczają sobie bardzo mało witaminy D z pożywienia, polegając głównie na syntezie skórnej.

W warunkach domowych sytuacja ulega radykalnej zmianie - koszatniczki rzadko mają dostęp do naturalnego światła słonecznego. Często przebywają w pomieszczeniach, gdzie okna blokują promieniowanie UVB (zwykłe szkło blokuje 90-99% promieniowania UVB), potrzebne do syntezy witaminy D3. To pozbawienie naturalnego źródła witaminy D może prowadzić do jej niedoboru, który manifestuje się nie jako klasyczna krzywica czy osteoporoza, ale przede wszystkim jako problemy z zębami.

Czy dieta koszatniczki pokrywa zapotrzebowanie na witaminę D?

Koszatniczki mają bardzo oszczędną gospodarkę wapniową i ich organizmy dostosowane są do życia na ubogiej diecie. Większość dobrych mieszanek dostępnych na rynku (zwłaszcza dedykowanych specjalnie dla koszatniczek) zawiera witaminę D3 - zazwyczaj na poziomie bezpiecznym i wystarczającym, aby pokryć minimalne zapotrzebowanie, ale nie grożącym przedawkowaniem.
Przykładowe zawartości witaminy D3 w granulatach dla koszatniczek:

• Versele-Laga Degu Nature: 1370 IU/kg
• Science Selective Degu: 2000 IU/kg
• Degu Dream: 750 IU/kg

Co ważne, koszatniczki nie trawią tłuszczów tak jak mięsożerne czy wszystkożerne ssaki, więc suplementy rozpuszczalne w tłuszczach (w tym witamina D3) powinny być stosowane z ogromną ostrożnością. Wysokotłuszczowa dieta u koszatniczek może prowadzić do cukrzycy, problemów z wątrobą i zaburzeń metabolicznych.

Skutki niedoboru i nadmiaru - co mówi nauka?

Niedobór witaminy D może teoretycznie prowadzić do:

• osłabienia kości i zwiększonej łamliwości,
• deformacji szkieletu (w fazie wzrostu),
• obniżonej odporności,
• zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej.

W praktyce niedobór witaminy D u koszatniczek hodowlanych jest poważnym problemem, który jednak przejawia się inaczej niż u innych gatunków. Badania pokazują, że 60-80% koszatniczek w wieku powyżej 2 lat cierpi na choroby zębów (dental disease), głównie malokluzję. Problemy te są bezpośrednio powiązane z zaburzeniami gospodarki wapniowo-fosforanowej i niedoborem witaminy D.
Badania wykazały, że brak ekspozycji na światło lub niedobór UV prowadzi do deficytu witaminy D3, co z kolei wywołuje szereg patologii, w tym problemy z zębami. Dieta o nieodpowiednim stosunku wapnia do fosforu (Ca:P 1:1) prowadzi do malokluzji wszystkich zębów w ciągu zaledwie 6 miesięcy i zmniejsza gęstość kości. U koszatniczek problemy zębowe są więc głównym objawem klinicznym niedoboru witaminy D i zaburzeń wchłaniania wapnia.
Nadmiar witaminy D (hiperwitaminoza D) bywa również groźny:

• prowadzi do odkładania się wapnia w nerkach i tkankach miękkich (wapnica),
• uszkadza nerki i wątrobę,
• może skończyć się nawet śmiercią zwierzęcia.

Zdarza się to najczęściej, gdy opiekunowie samodzielnie i bez konsultacji stosują preparaty dla ludzi, psów lub kotów, które zawierają zbyt wysokie dawki.

Czy warto suplementować? Dla kogo, kiedy i jak?

Kwestia suplementacji witaminy D u koszatniczek jest przedmiotem debaty wśród ekspertów. Z jednej strony dobrze zbilansowany granulat zawiera już witaminę D3 (zazwyczaj 750-2000 IU/kg). Z drugiej strony, wiele organizacji zajmujących się koszatniczkami zaleca dodatkową suplementację lub zapewnienie dostępu do promieniowania UVB, szczególnie w warunkach domowych.
Zalecenia ekspertów:
Organizacje zajmujące się opieką nad koszatniczkami zalecają regularne dawki witaminy D3 (około 25 IU dziennie) dla koszatniczek hodowlanych pozbawionych dostępu do naturalnego słońca. Badania weterynaryjne wskazują, że regularna podaż witaminy D jest istotna dla zdrowia zębów koszatniczek.
Kiedy suplementacja może być szczególnie wskazana:

• Koszatniczki całkowicie pozbawione dostępu do naturalnego światła słonecznego,
• Osobniki bardzo młode lub starsze, u których zdiagnozowano problemy z wchłanianiem wapnia,
• Zwierzęta z objawami problemów zębowych (malokluzja, elodontoma),
• Rekonwalescenci po złamaniach lub poważnych chorobach układu kostnego - ale tylko pod kontrolą lekarza weterynarii,
• Przypadki klinicznie potwierdzonego niedoboru (na podstawie badań krwi).

Ważne zasady bezpieczeństwa:
Jeśli podejmiesz decyzję o suplementacji, stosuj wyłącznie weterynaryjne preparaty o bardzo niskim stężeniu, podawane w mikroskopijnych ilościach. Samodzielne dawkowanie preparatów dla ludzi czy innych zwierząt jest stanowczo odradzane ze względu na ryzyko przedawkowania.

Podsumowanie: co powinien wiedzieć opiekun?

• Koszatniczki w naturalnych warunkach syntetyzują witaminę D w skórze pod wpływem słońca, podobnie jak inne ssaki dziennes.
• W warunkach domowych, pozbawione dostępu do naturalnego światła UVB, mogą cierpieć na niedobór witaminy D, który przejawia się głównie jako problemy z zębami.
• Dobra mieszanka pokarmowa zawiera witaminę D3, ale jej ilość może być niewystarczająca dla koszatniczek całkowicie pozbawionych dostępu do słońca.
• Rozważ konsultację z weterynarzem specjalizującym się w gryzoniach egzotycznych w kwestii suplementacji, szczególnie jeśli Twoja koszatniczka nie ma dostępu do naturalnego światła dziennego.
• Zarówno niedobór, jak i nadmiar witaminy D mogą być niebezpieczne - dlatego kluczowe jest zachowanie równowagi i unikanie samodzielnego stosowania wysokich dawek.

W przypadku witaminy D u koszatniczek - ani za mało, ani za dużo. Odpowiednio dobrana dieta, dostęp do naturalnego światła (jeśli możliwy) lub przemyślana suplementacja pod kontrolą weterynarza, oraz zdrowy rozsądek opiekuna to najlepsza recepta na dobre samopoczucie koszatniczki.

Źródła:

1. Jekl V, Hauptman K, Knotek Z. Diseases in pet degus: a retrospective study in 300 animals. J Small Anim Pract. 2011;52(2):107-12.
2. Long CV. Common dental disorders of the degu (Octodon degus). J Exotic Pet Med. 2012;21(4):300-310.
3. Jekl V, Krejcirova L, Buchtova M, et al. Impact of pelleted diets with different mineral compositions on the crown size of mandibular cheek teeth and mandibular relative density in degus (Octodon degus). Vet Rec. 2011;169(21):541.
4. Mans C, Jekl V. Anatomy and disorders of the oral cavity of chinchillas and degus. Vet Clin North Am Exot Anim Pract. 2016;19(3):843-869.
5. Lee TM. Octodon degus: a diurnal, social, and long-lived rodent. ILAR J. 2004;45(1):14-24.
6. Contreras LC, Torres-Mura JC, Spotorno AE. The largest known chromosome number for a mammal, in a South American desert rodent. Experientia. 1990;43(5):506-8.
7. World of Degus. How to feed my degu? (2025). https://www.worldofdegus.com/how-to-feed-my-degu/
8. World of Degus. Dental disease and malocclusion in Octodon degus (2022). https://www.worldofdegus.com/dental-disease-and-malocclusion-in-octodon-degus/
9. Degus International Community Forum. The Importance of Vitamin D and Its Supplementation. https://forum.degus-international-community.org/