Zagazowanie, fachowo określane jako tympania żołądkowo-jelitowa, to stan nagły u świnki morskiej (Cavia porcellus), który może prowadzić do silnego bólu, zaburzeń metabolicznych, a w nieleczonych przypadkach nawet do śmierci. Mimo że jest to problem często spotykany, nadal bywa bagatelizowany przez opiekunów, co wynika głównie z niskiej rozpoznawalności objawów oraz braku wiedzy na temat przyczyn tego stanu. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie najważniejszych informacji o patofizjologii, objawach klinicznych, diagnostyce i leczeniu zagazowania u świnek morskich, ze szczególnym uwzględnieniem najnowszych danych weterynaryjnych.

Patofizjologia i przyczyny

Tympania to nadmierne nagromadzenie gazu w przewodzie pokarmowym, głównie w żołądku i jelicie ślepym. U świnek morskich – jako roślinożerców z ciągłą fermentacją jelitową – występowanie gazów w układzie trawiennym jest fizjologiczne. Problem pojawia się, gdy dochodzi do zaburzenia równowagi mikrobiologicznej (dysbiozy), zastoju treści pokarmowej lub nadprodukcji gazów.

Najczęstsze przyczyny:

  • Nieprawidłowa dieta: nadmiar łatwo fermentujących cukrów (np. owoce, chleb, niektóre warzywa – np. kapusta, brokuły), brak włókna (siano), podanie roślin toksycznych.
  • Nagła zmiana diety: gwałtowne przejście z suchej karmy na świeże warzywa.
  • Stres: zmiana otoczenia, transport, obecność drapieżników w pobliżu.
  • Zaburzenia ruchliwości jelit (hipomotoryka) – często wtórna do bólu, odwodnienia, niedożywienia.
  • Choroby zębów – ograniczenie pobierania pokarmu, zastoje treści w przewodzie pokarmowym.
  • Infekcje bakteryjne lub pierwotniacze – zmiany w składzie mikroflory.

Objawy kliniczne

Objawy zagazowania u świnki morskiej pojawiają się nagle i mają charakter dynamiczny. Do najczęstszych należą:

  • Brak apetytu (anoreksja)
  • Brak kału lub bardzo mała ilość drobnych odchodów
  • Wzdęcie brzucha – szczególnie po lewej stronie
  • Twardy, napięty brzuch przy dotyku (często bolesny)
  • Odgłosy bulgotania lub całkowita cisza osłuchowa w jelitach
  • Apatia, osłabienie, przebywanie w jednym miejscu, niechęć do ruchu
  • Postawa bólowa – przykurczone łapy, wypukły grzbiet
  • Zgrzytanie zębami (jeden z objawów bólu)
  • Przyspieszony oddech, czasem objawy duszności (ucisk na przeponę)

Diagnostyka

Rozpoznanie opiera się na badaniu klinicznym i obserwacji objawów. W badaniu weterynaryjnym zwykle stwierdza się:

  • Rozdęcie jamy brzusznej, brak perystaltyki (lub jej wzmożenie w fazie początkowej)
  • Wrażliwość na palpację
  • W obrazie RTG: widoczne rozdęcie żołądka i jelit gazem
  • W badaniu USG: zmniejszona motoryka jelit, obecność pęcherzyków gazu
  • Często badania krwi ujawniają odwodnienie, kwasicę metaboliczną

Postępowanie i leczenie

Zagazowanie u świnki morskiej to stan nagły – wymaga natychmiastowej interwencji weterynaryjnej. Leczenie domowe (np. masaż brzuszka czy podanie ziołowego naparu) może złagodzić objawy, ale nie zastąpi leczenia przyczynowego.

Postępowanie kliniczne obejmuje:

  • Nawodnienie dożylne lub podskórne – uzupełnienie płynów i elektrolitów.
  • Leki przeciwbólowe – np. meloksykam, buprenorfina.
  • Leki prokinetyczne – np. metoklopramid, cisapryd (w celu pobudzenia perystaltyki).
  • Sondowanie żołądka lub odbarczenie gazu – tylko w ciężkich przypadkach, pod kontrolą specjalisty.
  • Podawanie symetykonu – w niektórych przypadkach jako środek wspomagający redukcję pęcherzyków gazu.
  • Antybiotykoterapia (jeśli wskazana) – np. przy podejrzeniu infekcji bakteryjnej.
  • Zachęcanie do jedzenia lub karmienie strzykawką – np. papki z siana, karmy ratunkowej (Dr Ziętek).

Rokowanie

Rokowanie w przypadku zagazowania zależy od szybkości podjęcia leczenia. Wczesna interwencja daje bardzo dobre efekty, a większość świnek wraca do zdrowia. Zaniedbanie lub opóźnienie leczenia może prowadzić do martwicy ściany jelita, zaburzeń metabolicznych, wstrząsu i śmierci zwierzęcia.

Profilaktyka

Najlepszą metodą walki z zagazowaniem jest jego zapobieganie. Obejmuje to:

  • Stały dostęp do siana dobrej jakości
  • Unikanie gwałtownych zmian diety
  • Ostrożność przy podawaniu warzyw gazotwórczych
  • Codzienna obserwacja zachowania i apetytu
  • Regularne kontrole stomatologiczne u weterynarza
  • Minimalizacja stresu środowiskowego

Podsumowanie

Tympania, czyli zagazowanie przewodu pokarmowego, to jedno z najpoważniejszych zagrożeń zdrowotnych dla świnki morskiej. Choć może wydawać się niegroźnym wzdęciem, w rzeczywistości jest stanem alarmowym, wymagającym natychmiastowego leczenia. Kluczowe znaczenie ma szybkie rozpoznanie objawów i niezwłoczny kontakt z lekarzem weterynarii. Dzięki odpowiedniej profilaktyce i świadomości opiekuna można jednak znacząco zmniejszyć ryzyko wystąpienia tego groźnego powikłania.